Πεποίθηση ή Στερεότυπο;  

Μία πολύ σημαντική έρευνα «American and Greek Children’s Visual Images of Scientists» δημοσιεύτηκε το 2016,που οδήγησε στο να ενσωματωθεί μαζί με το Σχεδιαστικό Έργο (Drawing task) και το Έργο Επιλογής Εικόνων (Picture Selection Task). Σε αυτό «παρουσιάζονται στο κάθε παιδί διαδοχικά διαφορετικά ζεύγη εικόνων και του ζητείται να επιλέξει ποια εικόνα από κάθε ζεύγος είναι πιο πιθανό να απεικονίζει έναν/μία επιστήμονα».

Στο Έργο Επιλογής Εικόνων ήταν περισσότερα τα παιδιά που επέλεξαν γυναίκα ως επιστήμονα (73,3% από το σύνολο), ενώ στο Σχεδιαστικό Έργο ελάχιστα ήταν τα παιδιά που ζωγράφισαν γυναίκα (4,4% από το σύνολο).

Γιατί προκύπτει αυτή η διαφορά;

Έχει βρεθεί και σε άλλες έρευνες πως«την οδηγία για το σχεδιαστικό έργο τα παιδιά μπορεί να την εκλαμβάνουν ως πρόσκληση να σχεδιάσουν μια φιγούρα που να είναι αναγνωρίσιμη, κοινά ‘αποδεκτή’, άρα στερεοτυπική και γι’ αυτό καταφεύγουν σε απεικονίσεις αντρών.Άλλωστε, συχνά τα σχέδιά τους έχουν αρκετά στοιχεία που παραπέμπουν στην ποπ κουλτούρα».

 «Η ‘συμμόρφωσή’ του παιδιού με ένα στερεότυπο δεν δηλώνει κατ’ ανάγκη το βαθμό συμφωνίας του με αυτό το στερεότυπο. Οι συζητήσεις μας με τα παιδιά αποκαλύπτουν λιγότερο στερεοτυπικές αντιλήψεις απ’ ό,τι τα σχέδιά τους», προσθέτει η Δρ. Χρηστίδου.

Στερεότυπα στις Μικρές Ηλικίες

Σε μια νέα και μη ακόμη δημοσιευμένη έρευνα η Δρ. Χρηστίδου παρατήρησε πως από την ηλικία των τεσσάρων-πέντε ετών πολλά παιδιά έχουν αρκετά αποκρυσταλλωμένες αντιλήψεις για το τι είναι και με τι ασχολούνται οι επιστήμονες.Αυτό ίσως οφείλεται μεταξύ άλλων και στην αυξανόμενη και ολοένα ευκολότερη πρόσβαση σε ποικίλες πηγές πληροφόρησης που έχουν τα παιδιά σήμερα.

Η Αυτοπροβολή των Επιστημόνων Σήμερα

“Το στερεότυπο κυκλοφορεί ευρέως γιατί είναι αναγνωρίσιμο απ’ όλους”, μας λέει η ίδια. Οι επιστήμονες σε σημαντικό ποσοστό φωτογραφίζονται στο γραφείο τους, στο εργαστήριό τους, μπροστά στη βιβλιοθήκη τους, με συναδέλφους σε μια επιστημονική συνάντηση ή σε ένα συνέδριο, αλλά όχι σε άλλες, καθημερινές και πιο “ανθρώπινες” στιγμές.

Επιπλέον, η εκπροσώπηση των γυναικών είναι σημαντικά μειωμένη, έτσι κυρίως σε θετικές επιστήμες συναντάμε λιγότερες γυναικείες φωτογραφίες σε ερευνητικές ιστοσελίδες.

In addition to that, the representation of women, especially in the STEM fields, is not there yet. Hence, there are fewer pictures of women in scientific websites.

Τα Ενήλικα Στερεότυπα

Τι μπορούμε να κάνουμε σήμερα για να σταματήσουμε ή να ανατρέψουμε την κατάσταση;

“Δυστυχώς δεν υπάρχουν εύκολες και ‘άμεσες’ λύσεις για ένα ζήτημα όπως η μακροχρόνια κυριάρχηση ενός στερεότυπου μέσα στο σχολείο και σε ολόκληρη την κοινωνία”, μας εξηγεί η Δρ. Χρηστίδου.

Οι εκπαιδευτικοί, όπως έχει προκύψει από ένα επιστημονικό άρθροδίνουν λιγότερο χρόνο στα κορίτσια μέσα στην τάξη κυρίως στα μαθήματα θετικών επιστημών ενώ τα σχολικά βιβλία έχουν ως πρωτεύοντες χαρακτήρες άνδρες επιστήμονες. Ταυτόχρονα, η οικογένεια διαχωρίζει τα αγόρια και κορίτσια από μικρή ηλικία, αγοράζοντας κατασκευαστικά παιχνίδια και σετ επιστήμης σε αγόρια, ενώ κούκλες και σετ κουζίνας στα κορίτσια.

“Παρ’ όλ’ αυτά, ξέρουμε ότι υπάρχουν τρόποι παρέμβασης που έχουν δοκιμαστεί και φαίνεται ότι επιτυγχάνουν την εξισορρόπηση αναχρονιστικών στερεοτύπων”, προσθέτει.

Για παράδειγμα, το να δουλεύουν τα παιδιά στην τάξη σε συνθήκες ‘προσομοίωσης’ της επιστημονικής κοινότητας, υιοθετώντας επιστημονικές πρακτικές και μεθόδους. Άλλο εργαλείο είναι η άμεση επαφή των παιδιών με ανθρώπους της επιστήμης που φαίνεται να έχει θετική επίδραση στην αποδυνάμωση της στερεότυπης εικόνας.

“Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν τα παιδιά ότι οι άνθρωποι της επιστήμης έχουν και αυτοί/ές ‘κανονικές’ συνήθειες, χόμπι, κοινωνική ζωή. Να γνωρίζουν ότι η ενασχόληση με την επιστήμη δεν είναι μια διαρκής συσσώρευση επιτευγμάτων, αλλά περιλαμβάνει -όπως κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα- επιτυχίες και αποτυχίες, καλές και κακές μέρες, επίλυση προβλημάτων, αισθήματα χαράς και αυτοεκπλήρωσης, αλλά και πολλές απογοητεύσεις και αγωνίες”.

Η ενασχόληση με την επιστήμη δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο μιας προικισμένης “ελίτ” με εξαιρετικά χαρακτηριστικά. Η λέξη επιστήμονας δεν είναι ούτε γένους θηλυκού ούτε αρσενικού. Η λέξη είναι πληθυντικού αριθμού- οι επιστήμονες- και οι επιστήμονες μπορεί να είναι χαρούμενοι, εκκεντρικοί, μοναχικοί, κοινωνικοί κι όλα αυτά μαζί.

Οι ζωγραφιές των παιδιών είναι ευγενική παραχώρηση της Δρ. Βασιλείας Χρηστίδου στο Greek Women in STEM.