Όσα μου έμαθε το διδακτορικό

Σίγουρα αν διαβάσω το άρθρο πιο προσεκτικά θα βρω τις απαντήσεις μόνη μου, σκεφτόμουν, να μην την ενοχλώ με τις βλακείες μου, θα έχει και τόσο φόρτο, σιγά μη μου απαντήσει. Τελικά απάντησε, και απάντησε άμεσα και θερμά, πρόθυμη να με βοηθήσει με ό,τι χρειαζόμουν και μπορούσε. Αυτή ήταν μια στιγμή-αποκάλυψη για μένα, μία από τις πολλές στη διάρκεια του διδακτορικού μου. Μία από αυτές τις στιγμές που σκέφτεσαι “μα γιατί δε βρέθηκε ένας άνθρωπος να μου το πει νωρίτερα;” Ίσως, δηλαδή, να μου το είχε πει κάποιος, αλλά να σκέφτηκα με αλαζονεία, “σιγά μωρέ, αυτό δεν εφαρμόζει στην περίπτωσή μου, εγώ θα τα καταφέρω κι έτσι.” Τόσο βλαξ.Χρειάστηκε θάρρος να ακούσω τα μαθήματα που μου έδωσαν τέτοιες στιγμές, και είμαι σίγουρη ότι δεν είμαι η μόνη που πέρασε αυτή τη διαδικασία. 

Ορίστε, λοιπόν, δυο-τρία από αυτά τα μαθήματα, για να μην πείτε ότι δε σας τα΄λεγα.

Το γράψιμο είναι δύσκολο και αφύσικο 

Και γι’αυτό μην το κάνεις πιο δύσκολο απ’ότι είναι. Όταν κάθεσαι να ξεκινήσεις την εισαγωγή σου, το επόμενο πέιπερ, την περίληψη για το συνέδριο, μην προσπαθείς να είσαι τέλεια. Προσπάθησε να είσαι μέτρια. Υιοθέτησε την ιδέα της “πρώτης εκδοχής για τα σκουπίδια” [1]. Απλά κάθισε και γράψε την πρώτη παράγραφο μιας κακής πρώτης εκδοχής του κειμένου, της εκδοχής αυτής που δε θα δει κανείς. Γράψε κάτι, οτιδήποτε,, ώστε να έχεις κάτι να επεξεργαστείς αργότερα, επειδή είναι πάντα πιο εύκολο να επεξεργαστείς ένα υπάρχον κείμενο από το να παράξεις ένα καινούριο. Και προσπάθησε να γράψεις απλά, χωρίς να ανησυχείς ότι αυτό που γράφεις δεν είναι αρκετά επιστημονικό, οι προτάσεις αρκετά περίπλοκες και οι λέξεις αρκετά πολυσύλλαβες. Γέμισε το χαρτί με λέξεις και μπορείς να το στολίσεις αργότερα, αν και μάλλον ούτε που θα χρειαστεί [2, 3]. 

Ο αθέμιτος ανταγωνισμός είναι αυτοεκπληρούμενη προφητεία 

Ίσως απλά να ήμουν τυχερή σ’αυτό, και μέχρι ενός σημείου ξέρω ότι ήμουν. Οπότε με κάποια επιφύλαξη μεν, αλλά στηρίζοντάς το 100% θα πω: ο ανταγωνισμός στην έρευνα είναι αυτο-εκπληρούμενη προφητεία. Πόσες ιστορίες από τρίτο χέρι και φήμες για κλεμμένες ιδέες έχεις ακούσει, σε σύγκριση με διασταυρωμένα περιστατικά που συνέβησαν σε εσένα ή σε κάποιον κοντινό σου; Έχω την εντύπωση ότι συχνά παραείμαστε καχύποπτοι και προσεκτικοί με τους γύρω μας, και έτσι καλλιεργούμε κλίμα καχυποψίας και ανταγωνισμού. Αν βλέπεις γύρω σου εχθρούς, γύρω σου θα έχεις εχθρούς. Αν, όμως, πάρεις ως δεδομένο ότι οι άλλες ερευνήτριες δεν είναι πεινασμένα κοράκια που παραμονεύουν στη γωνία, αλλά ένα δίκτυο υποστηρικτικών και σοφών συναδέλφων (συμπαικτών, συνοδοιπόρων), σιγά σιγά θα δημιουργησεις αυτό το δίκτυο. Το εγγυώμαι. Μπορώ να εγγυηθώ και ότι δε θα συναντήσεις ποτέ κακοπροαίρετο συνάδερφο στο διάβα σου; Δεν μπορώ. Αλλά το ρίσκο, νομίζω, είναι πιο μικρό από την ευκαιρία για νέες συνεργασίες και φρέσκες ιδέες. Επιπλέον, το να προσεγγίζεις ανοιχτά και καλοπροαίρετα άλλους ερευνητές βοηθάει και στην προσωπική διαχείριση του διδακτορικού επειδή έτσι μαθαίνεις ότι:  

Όλοι δυσκολεύονται

Θα υπάρξουν στιγμές, πολλές στιγμές, που θα κολλήσεις, θα νιώσεις ηλίθιος, ευάλωτος και μόνος. Σε αυτές τις στιγμές, ειδικά: μίλα. Μίλα σε συναδέλφους για τις δυσκολίες, τις απογοητεύσεις, και για τις επιτυχίες. Μίλα, και θα δεις ότι και νοιάζονται και συμπάσχουν, γιατί και οι ίδιες στον ίδιο βάλτο προσπαθούν να επιπλεύσουν. Μίλα και δες ότι δεν είσαι εσύ που τα κάνεις όλα λάθος. Κι εκείνοι βρήκαν λάθος στη μεθοδολογία τους μια μέρα πριν από την προθεσμία για την επανυποβολή του άρθρου. Και σε εκείνους κράσαρε ο υπολογιστής και έχασαν εβδομάδες ή και μήνες δουλειάς. Κι εκείνες είχαν να αντιμετωπίσουν έναν κριτή 2 ή ένα μέλος της κριτικής τους επιτροπής, που τους μιλούσε υποτιμητικά και τους εξηγούσε την ίδια τους την έρευνα λες και ήταν μισόχαζες, και νόμιζαν ότι αυτό λέγεται feedback. Με ό,τι και να παλεύεις, να θυμάσαι ότι πιθανότατα έχει ήδη συμβεί σε κάποιον άλλον. Γι' αυτό βγες και βρες αυτούς τους ανθρώπους και μάθε από τα λάθη τους, αντί να προσπαθείς να επανεφεύρεις τον τροχό. Το διδακτορικό, όπως και η ζωή, είναι δύσκολο και δε βγαίνει χωρίς συμμάχους. 

Το να κάνεις ένα διδακτορικό είναι, πώς να το κάνουμε, μεγάλο παλούκι. Ακριβώς για το λόγο αυτό, όμως, το να το τελειώνεις σου δίνει μια μοναδική αίσθηση ολοκλήρωσης, ανθεκτικότητας και πίστης στον εαυτό σου. Επίσης, σου δίνει ένα σωρό μαθήματα ζωής, όπως το πώς να αντιμετωπίζεις την αποτυχία (κλάμα απαραίτητο), τη σημασία του μέντορα και των δικτύων υποστήριξης (και την εμπειρία από πρώτο χέρι για το τι ΔΕΝ πρέπει να κάνεις ως μελλοντική μέντορας) και πώς να θέτεις όρια και προτεραιότητες (κανόνας πρώτος: ο ύπνος είναι πιο σημαντικός από οτιδήποτε άλλο, πάντα). 

Και αν όχι οτιδήποτε άλλο, λοιπόν, τουλάχιστον θα το κάνεις μόνο μία φορά στη ζωή σου και ποτέ ξανά. 

Ευχαριστίες: σε όλη την dream-team του GWiS που μοιράστηκε τις θετικές εμπειρίες του διδακτορικού, οι οποίες τροφοδότησαν την τελευταία παράγραφο, και στην Angela Moriggi για τις πάντα πολύτιμες παρατηρήσεις. 

Sources: [1] Anne Lammot: Bird by bird – some instructions on writing and life. [2] On Writing Well, by William Zissner [3] Style: towards clarity and grace, by Williams and Colomb