Δρ. Ροδόπη Σταματίου είναι ερευνήτρια στο τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Άρχισε τις σπουδές της στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τις ολοκλήρωσε με την απονομή της διδακτορικής της διατριβής από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.Μέσα από μια πληθώρα δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά,απονομές υποτροφιών και επιστημονικά συνέδρια, η Ροδόπη έχει εξειδικευτεί και αναγνωριστεί παγκοσμίως για το έργο της στη φυσιολογία του πνεύμονα.
Πρόσφατα δημοσίευσε τη μελέτη της για τα λεία μυϊκά κύτταρα των αεραγωγών και τη γαλλαμίνη μαζί με μια ομάδα αμιγώς αποτελούμενη από γυναίκες ερευνήτριες! Πιο συγκεκριμένα η Ροδόπη μελέτησε λεία μυϊκά κύτταρα της τραχείας που είναι ο μεγαλύτερος άξονας της αναπνευστικής οδού. Συχνά σε ασθενείς που έχουν χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις του αναπνευστικού όπως το άσθμα και το COPD (ΧΑΠ, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια) χορηγούνται ουσίες που δουν ενάντια στου μουσκαρινικούς υποδοχείς και έτσι επιτυγχάνεται βρογχοδιαστολή και επομένως υποβοηθάται η αναπνοή. Στις βρογχοπάθειες, οι αναπνευστικοί δίοδοι συστέλλονται λόγω της αύξησης του όγκου και του αριθμού των λείων μυϊκών κυττάρων, αλλά και λόγω της υπεραντιδραστικότητας αυτών των κυττάρων σε ερεθίσματα που προκαλούν σύσπαση, με αποτέλεσμα να μην περνάει αρκετή ποσότητα αέρα στους πνεύμονες. Επιπλέον, οι αλλαγές στα κύτταρα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε μόνιμη αναδιαμόρφωση του τοιχώματος των αεραγωγών και μόνιμη δυσλειτουργία των αεραγωγών. Επομένως, αν μπορούν να περιοριστούν αυτές οι αντιδράσεις των συγκεκριμένων κυττάρων θα μπορούν δυνητικά να περιοριστούν και τα συμπτώματα σε μακροχρόνια βάση. Η Ροδόπη και οι συνεργάτες της μελέτησαν ένα κλασικό ανταγωνιστή των μουσκαρινικών υποδοχέων, τη γαλλαμίνη και την επιδράσή της στα λεία μυϊκά κύτταρα. Τα αποτελέσματά της έδειξαν ότι η γαλλαμίνη έχει άμεση σχέση με τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των λείων μυϊκών κυττάρων και δρα μέσω τω οδών σηματοδότησης PI3K και MAPK. Έτσι ανοίγει ένας νέος δρόμος για την αντιμετώπιση των χρόνιων φλεγμονωδών παθήσεων του αναπνευστικού με ενδεχομένως πιο στοχευμένα φάρμακα αντιμετώπισης της αιτίας και όχι μόνο των συμπτωμάτων των συγκεκριμένων ασθενειών.
Παράλληλα με τη δράση της ως ερευνήτρια η Ροδόπη είναι μητέρα δύο παιδιών και πρόσφατα εντάχθηκε στο δυναμικό με τις μέντορες του Greek Women in STEM ώστε να προσφέρει σε νέες κοπέλες των θετικών επιστημών συμβουλευτική και στήριξη για θέματα καριέρας.
Η Ροδόπη μας μίλησε για την έρευνά της, τα καινούργια πρωτόκολλα που συντάσσει καθώς και για τη ζωή της ως ερευνήτρια στην Ελλάδα.
Τι είναι τα λεία μυϊκά κύτταρα και πως κέρδισαν το ενδιαφέρον σας ώστε να αφιερώσετε την έρευνά σας στη μελέτη τους;
Τα λεία μυϊκά κύτταρα αποτελούν δομικό συστατικό των τοιχωμάτων των αεραγωγών αλλά και των αγγείων. Η ικανότητά τους να συσπώνται ρυθμίζει την διάμετρο αυτών των αγωγών, ενώ παράλληλα η εκκριτική τους δραστηριότητα συμβάλλει στους μηχανισμούς ανάπτυξης της φλεγμονής και αποκατάστασης τραυματισμών στους αγωγούς που προκαλούνται από χρόνιες φλεγμονές. Αποτελούν έναν κυτταρικό τύπο που εμφανίζει μεγάλη πλαστικότητα και δεν κάνει τελική διαφοροποίηση αλλά αυτή εξαρτάται από τα ερεθίσματα στα οποία εκτίθεται. Αυτό από μόνο του είναι εκπληκτικό από βιολογική σκοπιά. Για πολλά χρόνια η λειτουργία και η συμμετοχή των λείων μυϊκών κυττάρων στην παθοφυσιολογία του αναπνευστικού είχε υποτιμηθεί, γεγονός που με έκανε να έχω ένα παραπάνω κίνητρο για να αφοσιωθώ στη μελέτη τους, καθώς υπήρχε μεγάλο κενό γνώσης σε αυτό το πεδίο.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αντιμετωπιστούν οι βρογχοπάθειες στη βάση τους και οι γιατροί συνεχίζουν να χορηγούν φάρμακα για μερική ανακούφιση των συμπτωμάτων τους;
Θεωρώ, ότι οι μηχανισμοί που εμπλέκονται στη δυσλειτουργία των αεραγωγών είναι ιδιαίτερα πολύπλοκοι, καθώς περιλαμβάνουν διαφορετικούς κυτταρικούς τύπους, αλλά και ανοσοβιολογικές αποκρίσεις. Η αλληλεπίδραση αυτή σε συνδυασμό με τις διαφορές που εμφανίζονται σε διάφορα στάδια των αναπνευστικών νόσων, αλλά και τη μοναδικότητα του αναπνευστικού από άνθρωπο σε άνθρωπο, καθιστούν την σε βάθος θεραπεία δύσκολη και η εύκολη και αποδοτική λύση είναι η συμπτωματική θεραπεία.
Ποια είναι η γνώμη σας για τις εξατομικευμένες θεραπείες;
Πιστεύω ότι θα αποτελέσουν μονόδρομο στα επόμενα χρόνια, καθώς έχει καταστεί πλέον σαφές ότι η μοναδικότητα του κάθε ασθενή καθιστά και την θεραπευτική προσέγγιση μοναδική. Στόχος θα πρέπει να είναι η θεραπεία του συγκεκριμένου ασθενή και όχι η θεραπεία της νόσου στο σύνολο των πασχόντων. Ξεχωριστοί άνθρωποι απαιτούν και ξεχωριστά θεραπευτικά σχήματα.
Στην εποχή που έχουμε πρόσβαση σε ολόκληρα μεταγραφώματα μεμονωμένων κυττάρων σε διάφορους οργανισμούς γιατί ακόμη δεν μπορούμε να βρούμε στοχευμένες θεραπείες;
Η μετάβαση σε πιο στοχευμένες θεραπείες και εξατομικευμένα φάρμακα απαιτεί τη δημιουργία δύο βασικών αξόνων. Αρχικά, τη στροφή της προσοχής της επιστημονικής κοινότητας στη μοναδικότητα του ασθενή και επιπλέον τη στροφή των συστημάτων υγείας στην θεραπεία του καθενός. Αυτές οι προϋποθέσεις είναι η πρόκληση για το μέλλον της έρευνας και της δημιουργίας αποδοτικότερων συστημάτων δημόσιας υγείας. Πιστεύω, ότι η επιστήμη έχει αρχίσει να αλλάζει και ότι τα συστήματα υγείας θα ακολουθήσουν αναγκαστικά.
Ο πνεύμονας είναι από τα πιο πολύπλοκα όργανα του οργανισμού μας. Προς ποια κατεύθυνση πιστεύετε θα πάει η έρευνα τα επόμενα χρόνια για την ανακούφιση/θεραπεία των πνευμονοπαθειών.
Ήδη γίνονται προσπάθειες για ανάπτυξη φαρμάκων με εξειδικευμένη δράση σε σχέση με το γενετικό προφίλ των ασθενών, που καθορίζει εν μέρει τόσο τη συμπτωματολογία, όσο και την απόκριση στα θεραπευτικά σχήματα. Σημαντικό ρόλο πιστεύω ότι θα διαδραματίσουν και έρευνες που στοχεύουν στην πρόληψη των νοσημάτων του πνεύμονα, μέσω της αναγνώρισης των ομάδων υψηλού κινδύνου, αλλά και των έγκαιρων παρεμβάσεων για να ελαχιστοποιηθούν οι επιβαρυντικοί παράγοντες. Παράλληλα, θεωρώ ότι θα συνεχιστεί η προσπάθεια των ερευνητών να κατανοήσουν και να διαλευκάνουν τους μηχανισμούς της παθολογίας του αναπνευστικού.
Με τι ασχολείστε αυτή τη στιγμή;
Τα τελευταία 2 χρόνια, με την ερευνητική μου ομάδα έχουμε προχωρήσει στην ανάπτυξη μιας τεχνικής για τη λήψη και επεξεργασία βρογχικών εκκρίσεων από διασωληνωμένους ασθενείς που βρίσκονται σε μηχανικό αερισμό σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Η τεχνική αυτή επιτρέπει την γρήγορη και άμεση εκτίμηση της φλεγμονής στο αναπνευστικό αυτών των ασθενών και την περαιτέρω εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής προσέγγισης που ακολουθείται στον καθένα. Επιπλέον, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στην έγκαιρη διάγνωση της «πνευμονίας του αναπνευστήρα», που οφείλεται ουσιαστικά σε αποικισμό του πνεύμονα από μικρόβια, λόγω της διασωλήνωσης και αποτελεί μία από τις κοινές αιτίες επιδείνωσης της κλινικής εικόνας και θανάτου των ασθενών που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ.
Ποια στάδια είναι διαφορετικά;
Η λήψη των εκκρίσεων του πνεύμονα, η διαδικασία διαλυματοποίησης της βλέννης, καθώς και οι έλεγχοι που γίνονται στο δείγμα. Η ανάπτυξη αυτής της τεχνικής είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεργασίας κλινικής και βασικής έρευνας.
Ποια τα πλεονεκτήματα του νέου πρωτοκόλλου σε σχέση με ότι υπάρχει ως τώρα;
Αρχικά, ο τρόπος λήψης των εκκρίσεων είναι λιγότερο επιβαρυντικός για τους ασθενείς σε σχέση με τις τεχνικές, όπως η λήψη BAL (βρογχοκυψελιδικού εκπλύματος) που εφαρμόζονται σήμερα. Επιπλέον, ο χρόνος επεξεργασίας του δείγματος είναι σχεδόν ο μισός από τις κοινές πρακτικές. Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα της τεχνικής είναι θεωρώ ότι στην επεξεργασία του εκάστοτε δείγματος δεν γίνεται καμία χημική επεξεργασία, με αποτέλεσμα να έχουμε στη διάθεσή μας βρογχικές εκκρίσεις στις οποίες μπορεί να γίνει ένα ευρύ φάσμα εξετάσεων, όπως για παράδειγμα προσδιορισμός πρωτεϊνών, κυρίως φλεγμονωδών παραγόντων, ανάπτυξη και μελέτη κυτταρικού προφίλ του δείγματος, αλλά και πλήρης μικροβιακός έλεγχος, χωρίς να υπάρχουν περιορισμοί. Έτσι, ο θεράποντας ιατρός έχει στα χέρια του μια γρήγορη, αποτελεσματική και με μεγάλη γκάμα απαντήσεων τεχνική, που μπορεί να τον βοηθήσει να επιλέξει κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα για τον ασθενή του.
Πως θα μπορούσε να το εκμεταλλευτεί μια εταιρεία;
Θεωρώ ότι στην τελική της μορφή η τεχνική θα μπορέσει να αυτοματοποιηθεί τόσο σε επίπεδο επεξεργασίας του δείγματος, όσο και ελέγχων που θα γίνονται στο εκάστοτε δείγμα. Οπότε η δημιουργία ενός “easy to use kit” πιστεύω ότι θα ήταν το ιδανικό για μια εταιρεία.
Σας έχει στηρίξει το πανεπιστήμιο ώστε να επωφεληθείτε εμπορικά από την ανακάλυψή σας; Υπάρχει τέτοια δυνατότητα;
Η στήριξη του Πανεπιστημίου προς το παρόν περιορίζεται στην παροχή του εξοπλισμού και των υλικών για την έρευνα και στην έγκριση και αποδοχή του ερευνητικού πρωτοκόλλου. Μελλοντικά, ίσως να υπάρξει η πιθανότητα για εμπορικά οφέλη, μέσω στήριξης από το Πανεπιστήμιο σε κάποιο διαγωνισμό καινοτομίας. Αναμένουμε, ψάχνουμε και συνεχίζουμε ακάθεκτοι!
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
____________
greekwomeninstem@gmail.com
'Εχετε ιδέες, ερωτήσεις, σχόλια ή ειδικά αιτήματα;
Θέλετε να γράψουμε για την έρευνά σας ή να προτείνετε κάποια ερευνήτρια για την οποία θα θέλατε να μάθετε περισσότερα;
Στείλτε μας μειλ ή συμπληρώστε την φόρμα και πατήστε "υποβολή" και θα χαρούμε να έρθουμε σε επαφή μαζί σας!
[contact-form-7 id=”44″ title=”Contact form 1″]