Γιατί οι νομοθέτες και οι κοινωνικοί επιστήμονες πρέπει να ενημερώνονται για τη βιολογική έρευνα

Τι συμβαίνει όταν η ταχέως αναπτυσσόμενη βιολογική έρευνα προχωρά προς μια περίεργη κατεύθυνση για την κοινωνία μας; Πότε πρέπει η βιοηθική και οι κανονισμοί να παρεμβαίνουν στην πρόοδο και γιατί οι διεπιστημονικές επιτροπές πρέπει να παρακολουθούν την ανάπτυξη της έρευνας για ένα βιώσιμο μέλλον;

Αυτές είναι μερικές από τις κύριες ερωτήσεις που θα προσπαθήσω να απαντήσω. Ως βιολόγος, ενθουσιάζομαι με κάθε νέο εύρημα είτε συμβάλλει στη βασική είτε στη κλινική επιστήμη. Ωστόσο, ως μέλος της κοινωνίας μας, δεν μπορώ να παραμείνω τυφλή ή βουβή όταν οι επιστημονικές εξελίξεις ενέχουν κινδύνους για τον πολιτισμό μας και παίζουν με τα όρια των ηθικών αξιών και των ατομικών δικαιωμάτων.

Ας εξηγήσω όμως τι πυροδότησε αυτή τη σειρά σκέψεων και γιατί πιστεύω ότι οι νομοθέτες πρέπει να παρακολουθούν στενά την επιστημονική έρευνα, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Το περασμένο καλοκαίρι δημοσιεύτηκε ένα ερευνητικό άρθρο από την ομάδα της Δρ Magdalena Zernicka-Goetz που περιγράφει ένα μοντέλο ποντικιού από συνθετικά έμβρυα που αναπτύχθηκαν στο εργαστήριο και μιμούνται σε εξαιρετικό βαθμό, ακόμη και την εγκεφαλική δραστηριότητα ως το χρονικό σημείο που διήρκησε το πείραμα. Ο εγκέφαλος είναι ένα από τα πιο πολύπλοκα όργανα για μελέτη στο εργαστήριο και απασχολεί τους ερευνητές εδώ και χρόνια. Μελέτες όπως η προαναφερόμενη, παρέχουν ένα εξαιρετικό εργαλείο για την έρευνα όχι μόνο των πρώιμων αναπτυξιακών σταδίων αυτού του οργάνου αλλά και του τρόπου με τον οποίο παρεμβάσεις π.χ. στοχευμένες μεταλλάξεις ή εξειδικευμένα φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία, την κυτταρική οργάνωση και τη συνολική του απόδοση. Σούπερ συναρπαστικό μέχρι στιγμής. Σωστά; θα έλεγα όχι.

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας δούμε πώς λειτουργεί η έρευνα σε ζώα στα εργαστήρια. Εάν θέλω να κάνω οποιοδήποτε πείραμα με ποντίκια για παράδειγμα, πρέπει να γράψω μια πρόταση εξηγώντας λεπτομερώς τους λόγους για του οποίους πρέπει να γίνουν αυτά τα πειράματα, και να παρέχω λεπτομέρειες και ατράνταχτα στοιχεία από προηγούμενη βιβλιογραφία ή εξαιρετικά λογικά επιχειρήματα για το λόγο που χρειάζονται τέτοιες μελέτες και πώς αυτές θα προωθήσουν τον τομέα των μελετών μου. Στη συνέχεια, αυτή η πρόταση περνάει από μια σειρά εγκρίσεων και αιτημάτων για διευκρινίσεις ή περαιτέρω αποδεικτικά στοιχεία από μια ανεξάρτητη επιτροπή που αποτελείται από κτηνιάτρους που εξετάζουν προσεκτικά το επίπεδο πόνου που μπορεί να προκαλέσει η μελέτη στα ζώα. Εάν κάτι φαίνεται παράλογο ή υπερβαίνει τα εγκεκριμένα όρια, απορρίπτεται. Η χρήση των ζώων με «ανθρώπινες» συνθήκες είναι απαραίτητη σε τέτοιο επίπεδο ώστε, εάν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα ζώο μπορεί να υποφέρει έστω και στο ελάχιστο, το πείραμα θα τερματιστεί. Με κανονισμό! Εάν κάποιος ερευνητής δεν ακολουθήσει αυτές τις διατάξεις, αντιμετωπίζει συνέπειες ανάλογα με τη χώρα, το ίδρυμα και άλλους ρυθμιστικούς οργανισμούς στους οποίους λογοδοτεί.Παραβίαση αυτών των πρωτοκόλλων μπορεί  ακόμη και να καταστρέψει ολόκληρη τη σταδιοδρομία του.

Τώρα πώς ξέρουμε ποια είναι τα όρια όταν μιλάμε για συνθετική ζωή; Εάν κάτι είναι φτιαγμένο στο εργαστήριο, μπορεί να θεωρηθεί ακόμα ζώο ή στο μέλλον άνθρωπος; Το μέλλον της δημιουργίας συνθετικών μωρών για τη συγκομιδή των οργάνων τους για μεταμόσχευση σήμερα ακούγεται σαν σενάριο από ταινία τρόμου. Ωστόσο, με τα συνθετικά ποντίκια που παράγονται στο εργαστήριο, είναι μόνο θέμα χρόνου οι επιστήμονες να αρχίσουν να πειραματίζονται με συνθετικά ανθρωποειδή.

Εξ όσων γνωρίζω, οι ισχύοντες κανονισμοί επιτρέπουν μελέτες σε τεχνητά έμβρυα (έμβρυο θεωρείται το ζυγωτό, δηλαδή ο μονοκύτταρος οργανισμός που έχει προκύψει από γονιμοποίηση ενός ωαρίου) έως και 10 ημέρες μετά τη γονιμοποίηση. Ωστόσο, ο κύριος λόγος είναι ότι τα έμβρυα δεν επιβιώνουν πάνω από 10 ημέρες στο εργαστήριο και επομένως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για ηθικές συνέπειες. Τι θα συμβεί όμως όταν κάποια στιγμή στο μέλλον οι ερευνητές επιτύχουν μεγαλύτερη βιωσιμότητα των εργαστηριακών εμβρύων;

Η μόνη απάντηση που βλέπω να έρχεται είναι από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους κοινωνικούς επιστήμονες. Είναι σαφές τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να κάνουμε στο εργαστήριο σήμερα. Καθώς όλοι προσπαθούμε για βελτιώσεις στην ανθρώπινη υγεία, καλύτερα μοντέλα, καλύτερα φάρμακα και ακριβέστερες ιατρικές προβλέψεις, ο ορισμός των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των ζώων αλλά και τα επίπεδα ταλαιπωρίας τους θα πρέπει να προστατεύονται εξαιρετικά. Η βιοηθική πρέπει να είναι υποχρεωτική εκπαίδευση για κάθε ερευνητή και τα ιδρύματα θα πρέπει να πιέζουν για συνεχείς αξιολογήσεις όχι μόνο από κτηνιάτρους αλλά και από ανθρωπολόγους και ειδικούς του δικαίου. Σε ένα ιδανικό σενάριο, τέτοιες επιτροπές θα πρέπει να λειτουργούν σε διεθνές επίπεδο και πέρα ​​από τους τοπικούς νόμους. Δυστυχώς, όλοι γνωρίζουμε ότι ερευνητές από χώρες με αυστηρούς κανονισμούς έχουν τους συνεργάτες τους σε χώρες με πιο χαλαρά κριτήρια χρήσης πειραματικών ζώων για να διεξάγουν εκεί τα πιο βάναυσα πειράματά τους και στη συνέχεια να δημοσιεύουν μαζί τα αποτελέσματα. Είναι μια σχέση win-win καθώς επιστήμονες από τη Δύση φέρνουν το αναγνωρισμένο θεσμικό όνομα και εκείνοι από την ανατολή τα αποτελέσματα από μη καλά ελεγχόμενες μελέτες σε ζώα. Κέρδος λοιπόν για όλους εκτός από τα ζώα.

Το μέλλον είναι συναρπαστικό, αλλά δεν πρέπει να χάσουμε τις βασικές ηθικές μας αξίες στον αγώνα για νέες ανακαλύψεις. Άλλωστε στο τέλος της μέρας όλοι θέλουμε το καλύτερο για τον κόσμο μας, σωστά;