Γελάστε μαθαίνοντας! Πώς η Επιστήμη διαδίδεται μέσω του Stand-up Comedy

Έχω μια ανάμνηση από το δημοτικό σχολείο όπου μια μέρα ο δάσκαλος της επιστήμης περιβάλλοντος κατά την ώρα του μαθήματος μας έβαλε να ακούσουμε μια κασέτα με τραγούδια του νέου κύματος από τον Μιχάλη Βιολάρη. Θυμάμαι πως γύρισα προς τους συμμαθητές μου και το σχολίασα με ένα αστείο - και ας μην αναφέρω τι μπελάδες είχα μετά από αυτό! Πάνε χρόνια από αυτή την ανάμνηση και βρίσκομαι να παρακολουθώ διαδικτυακά τον διαγωνισμό Famelab 2021 [1], γνωστό για τους εφευρετικούς και καλλιτεχνικούς τρόπους που χρησιμοποιούν ομιλήτριες και ομιλητές (διαγωνιζόμενοι) ώστε να επικοινωνούν στο κοινό θέματα σχετικά με την επιστήμη. Σκέφτομαι πως ο δάσκαλός μου προσπαθούσε να κάνει κάτι αντίστοιχο: να κεντρίσει το ενδιαφέρον μας για την επιστήμη περιβάλλοντος, μέσω της σύνδεσής της με κάποιο μουσικό είδος. Στοιχηματίζω ότι θα ήταν περήφανος για μένα τώρα!

Σύμφωνα με ένα άρθρο στο περιοδικό Nature [2], ένα ευρύτερο κοινό μπορεί να αλληλεπιδράσει μέσω της τέχνης με τις επιστημονικές ιδέες. Αυτό το είδος διάδρασης είναι ταυτόχρονα απαιτητικό και ενθουσιώδες [2], αλλά νομίζω πως θα συμφωνήσετε με την ιδέα ότι μια σύνθετη πληροφορία  μπορεί να παρουσιαστεί ως πιο προσιτή μέσω μιας φωτογραφίας, μουσικής ή ακόμα και μέσω μιας stand-up comedy παράστασης! Για παράδειγμα, πρόσφατα έμαθα πώς ο εγκέφαλός μας παράγει αναστολείς ντοπαμίνης, ωκυτοκίνης και σεροτονίνης ακούγοντας την Emer Maguire, μία ερευνήτρια της επικοινωνίας της επιστήμης και νικήτρια του Famelab UK 2015. Μάλιστα, πλέον υπάρχει ένας νέος όρος για αυτό το είδος επαγγέλματος, και ονομάζεται stand-up επιστήμονες-κωμικοί. Οι επιστήμονες-κωμικοί μας κάνουν να γελάμε, αλλά ταυτόχρονα τα αστεία τους περιέχουν επιστημονικές πληροφορίες [3]. Ωστόσο αναρωτιέμαι γιατί επέλεξαν να παρουσιάσουν επιστημονικές πληροφορίες προκαλώντας το γέλιο;  Υπάρχουν ενδείξεις από τα χρόνια των πρωτόγονων ανθρώπων πως το γέλιο έχει συνδεθεί όχι μονάχα με την ανοχή στον πόνο αλλά και την κοινωνική θέση, και πως η βασική λειτουργία του γέλιου είναι η δημιουργία και η εμβάθυνση των κοινωνικών σχέσεων [4]. Υπάρχει λοιπόν πολύ συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο η stand-up κωμωδία και το γέλιο χρησιμοποιούνται από επιστήμονες-κωμικούς για την επικοινωνία της επιστήμης. Το κοινό είναι σε αρμονία όταν ακούει τα αστεία και η αίσθηση του να είσαι μέρος μιας ομάδας που εκείνη τη στιγμή κατά κάποιον τρόπο κοινωνικοποιείται,  ανεξαρτήτως κοινωνικών ή εκπαιδευτικών ορίων, επιτρέπει τη λήψη και κατανόηση των επιστημονικών πληροφοριών. Η σύνδεση με το κοινό γίνεται μέσω παραδοσιακών μεθόδων κωμωδίας με punchlines και setup ή με τις πιο πρόσφατες μεθόδους που περιλαμβάνουν infographics ( και ναι κάποιες φορές κατανάλωση αλκοόλ για πιο…διαχυτική παρουσίαση) [5].

Αυτός ο σύγχρονος  τρόπος επικοινωνίας της επιστήμης στοχεύει να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ νέων ερευνητικών εξελίξεων, οι οποίες βρίσκονται συνήθως σε επιστημονικά περιοδικά ή βιβλία και συνέδρια, σχεδόν απρόσιτα από το κοινό και της προσβασιμότητας σε αυτά. Η επιστήμη θα πρέπει να είναι πιο προσιτή και το stand-up comedy μπορεί να εισάγει το κοινό οποιουδήποτε εκπαιδευτικού υπόβαθρου σε σημαντικά  επιστημονικά θέματα. Γελάστε λοιπόν, μαθαίνοντας!

Αναφορές

[1] FameLab Ireland 2021 National Final

[2] Collaborations with artists go beyond communicating the science, Nature 590, 528 (2021)

[3] Guedim Zayan, Stand-Up Science: Comedy to Communicate Science, 2019

[4] Raine Jordan, The evolutionary origins of laughter are rooted more in survival than enjoyment, 2016 

[5] Ahmet Issam, Stand-up scientists use comedy to reach beyond the ivory tower, 2019