Ιαν 15, 2022 Χρυσοβαλάντου Καλαϊτζίδου

Αναπνέουμε Επιστήμη, Εκπνέουμε Ποίηση

Όταν αφηρημένες λέξεις συχνά σχηματίζουν μεγάλες ιδέες

Η ποίηση προέρχεται από την αρχαιοελληνική ποίησις, δηλαδή τη δημιουργία ή αλλιώς τη διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο δημιουργεί κάτι που δεν υπήρχε πριν. Αλλά μισό λεπτό, δε χαρακτηρίζει αυτό -τουλάχιστον εν μέρει- και την Επιστήμη;

Οι δύο μεγάλες μου αδυναμίες είναι η Επιστήμη και η Ποίηση. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, βουτάω στα μυστήρια της πρώτης, εκπαιδεύομαι (και παιδεύομαι) να τα κατανοήσω, συνδυάζοντας κομμάτια για να φτιάξω μια ιστορία, για να καταλάβω τελικά γιατί. Όμως τα βράδια ταξιδεύω μέσα από στίχους και ρίμες στα βάθη της ψυχής και του μυαλού. Μερικές φορές, φοράω την κάπα της φαντασίας μου και αφήνω στο χαρτί λέξεις -κομμάτια πάλι- που σχηματίζουν μια ιστορία, ένα συναίσθημα, μια ιδέα. Για χρόνια πίστευα ότι αυτές οι αδυναμίες ήταν ασύνδετες. Προσπαθούσα να χωρίσω τον εαυτό μου στα δύο: την επιστήμονα και την ποιήτρια, τη λογική και τη φαντασία. Από τη μία ο εγκέφαλος και από την άλλη η καρδιά. Τον τελευταίο καιρό, όμως, περιφέρομαι στη διασταύρωση που Επιστήμη και Ποίηση αλληλοτέμνονται, χωρίς να διαλέγω απαραίτητα τον έναν δρόμο αντί για τον άλλον. Και με λίγη έρευνα, διαπίστωσα πως δεν είμαι η μόνη.

Πώς μπορεί η Επιστήμη να εκπαιδεύσει και να ευαισθητοποιήσει μέσα από το στίχο

Ο προφανής τρόπος που θεμελιώνει τη διασύνδεση μεταξύ Επιστήμης και Ποίησης είναι η επικοινωνία της επιστήμης. Η ποίηση είναι ένα δημιουργικό εργαλείο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι επιστήμονες για να επικοινωνήσουν τη δουλειά τους με ελκυστικό τρόπο ή για να ενισχύσουν τη δική τους μάθηση, καθώς και αυτή των άλλων. Επιπλέον, και θα πρόσθετα ακόμα πιο σημαντικό, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τη λυρική έκφραση για να εμπλέξουν το κοινό σε θέματα ιδιαίτερης σημασίας, όπως η περιβαλλοντική κρίση. Για παράδειγμα, σε αυτό το απατηλά απλό ποίημα, η S. Stults αντιμετωπίζει μερικά από τα βαθύτερα και πιο σύνθετα ερωτήματα της κλιματικής αλλαγής: ποιον να κατηγορήσουμε και πώς να προχωρήσουμε.

Warned, by Sylvia Stults published at familyfriendpoems.com

The sands of time have rendered fear

Blue skies on high no longer clear

Stars were bright whence they came

Now dimmed, obscured, pollution's haze

Crystal clear our waters gleamed

Fish abundant, rivers streamed

Ocean floors sandy white

Now littered, brown, pollution's plight

Trees towered high above

Trunks baring professed love

Birds chirping from sites unseen

Gone, paper joined pollution's team

One can't blame pollution alone

As they say, you reap what you've sown

So let us plant a better seed

Tear out old roots, cultivate, weed

Protect what has been given for free

Our waters, skies, wildlife and trees

For once they're gone, don't you say

Consider yourself warned of that fatal day

Κρυφή επιστήμη μεταμφιεσμένη σε ποίηση

Θα το παραδεχτώ, αυτό είναι το αγαπημένο μου είδος! Αυτό δηλαδή που χρησιμοποιεί επιστημονικά δεδομένα, ορισμούς και θεωρήματα (ναι θεωρήματα!) για να εκφράσει μια μεγαλύτερη ιδέα ή συναίσθημα. Λατρεύω την αντίφαση που συνοδεύει αυτή την τεχνική: η επιστήμη, μια παγιωμένη και συγκεκριμένη αλήθεια, ενσωματωμένη σε ένα αφηρημένο πλαίσιο για να προσφέρει διφορούμενα νοήματα. Το παρακάτω ποίημα θα σάς δώσει μία ιδέα για το τι εννοώ, γραμμένο από έναν από τους αγαπημένους μου ποιητές, τον επιστήμονα Miroslav Holub.

We have

a map of the Universe

for microbes,

a map of a microbe

for the Universe.

We have

a Grand Master of chess

made of electronic valves.

But above all

we have

the ability

to sort peas,

to cup water in our hands,

to seek

the right screw

under the sofa

for hours

This

gives us

wings.

Εκφράζοντας τον εαυτό μας και τις εσωτερικές μας πάλες

Τις περισσότερες φορές η ποίηση χρησιμεύει ως μια απόδραση από την καθημερινότητά μας ή ακόμα και από τον εαυτό μας. Χρειάζεται να παίρνουμε κάποια απόσταση για να καταφέρουμε να έρθουμε πιο κοντά σε αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε, σε αυτό που παίρνουμε δύναμη, σε αυτό που μας εμπνέει. Να κατανοήσουμε γιατί είμαστε εδώ και πού θέλουμε να πάμε? Η Μαρία Κιουρί φαίνεται ότι ήξερε καλύτερα.

Untitled by Marie Curie (1892) - Madame Curie (Curie, È. and Giustiniani, M., 1938, p. 225). Paris: Gallimard. The poem was written in Polish and translated into English by Ève Curie.

Ah! how harshly the youth of the student passes,

While all around her, with passions ever fresh,

Other youths search eagerly for easy pleasures!

And yet in solitude

She lives, obscure and blessed,

For in her cell, she finds the ardor

That makes her heart immense.

But the blessed time is effaced.

She must leave the land of Science

To go out and struggle for her bread

On the gray roads of life.

Often and often then, her weary spirit